روی این تخت پادشاهی جلوس می‌کرده که تاریخ‌نگاران او را با ریش بلند و حرمسرای پرجمعیتش به حافظه جمعی ما سپرده‌اند. تختی که در گنجینه بزرگ خزانه جواهرات ملی ایران، کنار سایر عتیقه‌های گرانقیمت این موزه خودنمایی می‌کنند. از تخت‌طاووس صحبت می‌کنیم؛ این یک تخت واقعی است و نه تنها اسم قدیمی خیابانی در تهران... تختی که بیش از هر تخت دیگری در تاریخ برای آن قصاید و ابیات سروده شده است.

---

شاید شما خبر نداشته باشید، اما روی این تخت پادشاهی کسی جلوس می‌کرد که تاریخ‌نگاران او را با ریش بلند و حرمسرای پرجمعیت‌اش به حافظه تاریخ سپرده‌اند.
از تخت‌طاووس صحبت می‌کنیم. این یک تخت واقعی است، نه خیابانی در تهران. تخت‌طاووس اثری است که قصاید و ابیات فراوانی درباره آن سروده شده است.

•  اما کمی از تاریخ این تخت:آقامحمدخان پس از برچیدن دستگاه ملوک‌‌الطوایفی که بعد از قتل نادرشاه در سراسر ایران حکم‌فرما شده بود و وحدتی در قسمت‌های مختلف ایران ایجاد کرد و فکر جلوس بر سلطنت ایران و انجام مراسم تاج‌گذاری افتاده و با اینکه جواهرات زیادی داشت، تختی برای تاج‌گذاری در اختیار نداشت و آنچه جمع کرده بود، تعدادی نگین‌های جواهر، اشیا و... بود.

برای قرار دادن تاجی بر سر، دستور داد تا کلاهی ساده برای جلوس بر تخت و مراسمی ساده ترتیب دهند، اما بعد از آقا محمدخان، جانشین او فتحعلی‌شاه که بسیار علاقه‌مند به تجملات و اسباب و آلات پادشاهی بود،
 3 سال بعد از آغاز پادشاهی، ترتیب تاج و تخت شایسته شاهنشاه ایران را داد و به فرمان وی سال 1216 ه.ق تختی عظیم و مجلل به یاری نظام‌الدوله‌خان اصفهانی (پادشاه اصفهان) با جواهر و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به مناسبت نقش خورشیدی که در بالای تخت قرار گرفته بود، به نام تخت خورشید معروف شد.
تخت خورشید، از طلای احمر و زرناب، مروارید و زمرد و طول 5/3 متر (سه ذرع) و عرض 5/2 متر (دو ذرع‌ونیم) و با سلیقه مستقیم آن ساخته شده بود.
تخت را به آسمان و خورشیدش را به آفتاب تشبیه کرده‌اند، آن زمان یک‌صد هزارتومان (در آن زمان) برای ساختش هزینه شد.
تخت‌خورشید سال‌ها به این نام بود، تا این‌که فتحعلی‌شاه با طاووس تاج‌الدوله ازدواج کرد و از همان زمان، به خاطر نام او تخت خورشید به «تخت طاووس» مشهور شد.
خیلی از ایرانیان فکر می‌کردند که این همان تخت طاووس هند است، اما با مقایسه و توصیفی که تاورنیه از تخت‌طاووس کرده و با شواهد موجود ثابت شد که این ادعا اشتباه است و برای اطمینان بیشتر با ناصرالدین شاه مشورت کرد و به این نتیجه رسید که تخت‌طاووس به دستور فتحعلی‌شاه ساخته شده و نام همسرش طاووس‌خانم روی آن گذاشته شده. سال‌ها بعد ناصرالدین‌شاه که به جواهرات سلطنتی علاقه داشت، دستور داد تا تخت را تعمیر کرده و تغییرات کوچکی در ظاهر آن بدهند.
همان‌طور که گفتیم، یکی از ویژگی‌های جالب‌توجه تخت‌طاووس، اشعاری است که در کتیبه اطراف آن حک شده. این شعرها به زیبایی و به خط نستعلیق و با مینای لاجوردی حکاکی شده و چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
تخت‌طاووس تا سال 1360 در تالار کاخ گلستان نگهداری می‌شد، اما در حال حاضر و از 17 شهریور 1360 به خزانه جواهرات ملی (بانک مرکزی) انتقال پیدا کرده و در آنجا نگهداری می‌شود.
منبع یک: کتابچه خزانه جواهرات ملی (جمهوری اسلامی ایران)
منبع 2: کتاب 500 سال جواهرات ایران با قلم، مهدی بیانی و نشر: بانک مرکزی و تشکر از آقای ثنایی، روابط عمومی موزه

باز نشر اختصاصی: مجله اینترنتی Bartarinha.ir